مجوعه احکام پزشکی ویژه ماه مبارک رمضان از منظر مراجع عظام تقلید
آیت الله العظمی مظاهری (مدظله)
روزه مریض
پرسش: من ۲ سال است که بدلیل زایمان و شیر دادن طفل روزه نگرفتم سال گذشته که بچه هنوز ۱ ساله نشده بود سؤال کردم در مورد روزه گفتند باید خودت بفهمی می توانی یا نه حالا من سؤال دارم که بچه ام هنوز شیر می خورد و ۲ سالش نشده وبعد از رمضان ۲ ساله می شود حکم روزه من چیست و سالهای گذشته چطور وبچه از سن ۶ ماهگی غذای کمکی می خورد ؟
پاسخ: روزهائی که روزه نگرفته اید قضا کنید و علاوه بر قضا ، برای هر یک روز که تا ماه رمضان بعدی قضا نکرده اید ۷۵۰ گرم طعام به فقیر صدقه بدهید .
۲ پرسش: هر کسی که مریض باشد وچند سال پی درپی نتواند روزه را بگیرد در صورتی که خوب شود چه حکمی دارد؟
پاسخ: اگر تا ماه رمضان بعدی خوب نشده باشد قضا ندارد وفقط برای هر یک روز ۷۵۰گرم گندم به فقیر صدقه بدهد.
۳ پرسش: اگر زنی بیمار باشد و نتواند روزه بگیرد ایا کفاره روزه بر او واجب است؟
پاسخ: کفاره ندارد واگرمرض او تا سال بعد ادامه داشت به احتیاط واجب برای هر روز ۷۵۰ گرم گندم به فقیر بدهد.
۴ پرسش: در ماه رمضان پس از یک روز روزه گرفتن خون ریزی لثه به وجود آمد حکم آن چیست و آیا کفاره دارد و مقدار آن چقدر است ؟
پاسخ: اگر خون در حال خواب و مانند آن بی اختیار داخل در حلق او می شود و نمی تواند جلوی آن را بگیرد اشکال ندارد و اگر جلوگیری از آن برای او حرج شدید دارد روزه اش باطل می شود ولی گناه نکرده و بعداً قضا می کند اگر تا سال دیگر خوب شود و الا برای هر روز ۷۵۰ گرم گندم به فقیر بدهد و اگر می تواند بدون حرج از آن جلوگیری کند ولی به علت جهل به مسأله این کار را نکند روزه اش باطل است ولی گناه ندارد مگر جاهل مقصر ملتفت باشد که احوط اداء کفاره است .
۵ پرسش: حکم استفاده از اسپری آسم برای فرد روزه دار چیست؟ (استفاده طبق دستور پزشک است)
پاسخ: اگر گازی باشد که وارد ریه می شود مبطل نیست واگر موادی از آن وارد معده می شود مبطل روزه است.
۶ پرسش: احتراماً پدری دارم که حدود چهار سال است که در اثر سکته مغزی یک سمت ایشان فلج شده و بر روی صندلی چرخدار نشسته است و همچنین نمیتواند روزه بگیرد، تکلیف ایشان چیست؟ آیا باید در ماه رمضان طعام داد یا خیر؟
پاسخ: باید برای هر یک روز ۷۵۰ گرم گندم یا آرد به عنوان فدیه به فقیر بدهد.
۷ پرسش: برای معالجه به دکتر مراجعه کردم، قرص تجویز کرد. حالا این قرص ها را باید موقع افطار بخورم؟ یا می توانم در وقتش (وقتی که روزه ام) بخورم و دیگر چیزی نخورم؟
پاسخ: اگر ضرری مترتب نمی شود وقت افطار بخورید و اگر در روز خوردید روزه شما باطل می شود.
۸ پرسش: کسی که بیمار است و بیماری او دایمی است و هرگز نمیتواند روزه بگیرد آیا کفاره بر او تعلق می گیرد ؟
پاسخ: باید برای هر روز یک مد (۷۵۰ گرم تقریبا) طعام یعنی گندم یا جو یا نان و مانند اینها به فقیر بدهد .
۹ پرسش: جوانی هستم ۱۷ ساله که درجه چشمانم روی هم بالای ۱۱ است. آیا روزه گرفتن بر من واجب است؟
پاسخ: اگر ترس ضرر یا شدت مرض باشد واجب نیست.
۱۰ پرسش: بیماری که مبتلا به مرض چشم است روزه اش چه حکمی دارد؟ آیا مریض می تواند روزه بگیرد؟
پاسخ: روزه بیمار هرچند بیماری چشم باشد در صورتی که ضرر داشته باشد صحیح نیست، چه به این دلیل که بیماری را زیاد کند یا علاج را طولانی کند یا درد را تشدید نماید. البته در همه آنها باید ضرر به مقدار معتنابهی باشد که معمولاً تحمل نمی شود. و فرقی نیست بین اینکه یقین به ضرر داشته باشد یا گمان بلکه حتی اگر احتمال بدهد ولی به نحوی باشد که موجب خوف بشود و این خوف مستند به موجبات عقلایی باشد. و همچنین صحیح نیست روزه از انسان سالمی که خوف بروز بیماری از آن داشته باشد چه رسد به اینکه بیماری قطعی باشد. و اما بیماری که روزه برای او ضرر ندارد باید روزه بگیرد و روزه اش صحیح است. و اگر بیماری تا رمضان سال بعد ادامه داشت قضا از او ساقط است و باید برای هر روز ۷۵۰ گرم گندم یا نان و امثال آن به یک فقیر فدیه بدهد.
--------------------------------------------------
روزه بيماران و ناتوانان
حضرت آیت‌الله‌العظمى شيخ محمد تقى بهجت قدس‌سره
بيمار بودن در تمام سال
1409. اگر شخصى به علت بيمارى روزه نگرفته باشد و بيمارى او چند ماه طول بكشد و پس از بهبودى بلافاصله به بيمارى ديگرى مبتلا شود كه تا ماه رمضان بعدى ادامه پيدا كند، آيا مثل مرض مستمرّ است كه تا سال بعد قضا ندارد يا خير؟
جواب. فرقى نمى‌كند.
انواع آمپول و سرم
1410. آيا تزريق آمپول و سرم موجب باطل شدن روزه مى‌شود؟ و آيا تفاوتى بين انواع تقويتى و درمانى آن وجود دارد؟
جواب. احتياط واجب آن است كه روزه‌دار از استعمال آمپولى كه به جاى غذا به‌كار مى‌رود خوددارى كند، بلكه اجتناب، خالى از وجه نيست؛ ولى تزريق آمپولى كه عضو را بى‌حس مى‌كند يا به‌جهت ديگر استعمال مى‌شود اشكال ندارد و اجتناب از آمپولى كه معلوم نيست از قسم اوّل باشد يا نه، لازم نيست.
آمپول‌هاى غير تقويتى
1411. آيا تزريق آمپول‌هايى كه جهت بى‌حسى، كاهش درد، كشتار ميكروب‌ها و... به‌كار مى‌رود (در صورتى كه به‌طور كلّى هيچ خاصيتى در جهت رساندن ويتامين يا مواد غذايى به بدن نداشته باشد)، مبطل روزه مى‌باشد؟
جواب. آمپول‌هاى غير مغذى و غير تقويتى و آنچه داخل حلق نشود، باطل‌كننده نيست.
تزريق خون
1412. آيا تزريق خون، مبطل روزه است؟
جواب. تزريق خون در باطل كردن روزه بالاتر از آمپول تقويتى است و اگر فرض شود كه اصلاً جهت تقويتى نداشته باشد ـ مانند تزريق خون براى دفع مرض ـ باز هم احتياط در باطل‌كنندگى آن است.
تزريق آب مقطر
1413. در دانشگاه‌ها براى تعليم تزريقات به دانشجويان از آب مقطّر استفاده مى‌شود. آيا اين عمل مضرّ به صحت روزه است و در صورت باطل شدن روزه، آيا كفّاره هم دارد؟
جواب. باطل‌كننده روزه است و كفاره هم دارد.
زن حامل و شيرده
1414. زن‌هاى حامل و زن شيرده كه روزه را افطار مى‌كنند، چه وظيفه‌اى درباره اين روزه‌ها دارند؟
جواب. علاوه بر فديه، قضاى آن هم واجب است؛ هر چند تا رمضان آينده هم اين عذرش طول بكشد.
1415. كسى كه هنگام حمل نمى‌تواند روزه بگيرد و حالش به هم مى‌خورد و پس از وضع حمل تا يک سال بچّه شير مى‌دهد. آيا قضاى روزه بر او واجب است يا نه؟ همچنين كفّاره دارد يا نه؟
جواب. قضاى روزه بر او واجب است و كفّاره تأخير هم دارد.
بردن وسايل غير خوراكى به دهان
1416. آيا بردن وسايل غير خوراكى در دهان در هنگام روزه ـ مثل وسايل دندان پزشكى هنگام معاينه ـ باعث ابطال روزه مى‌شود؟
جواب. اگر آن را از دهان بيرون آورد و باز داخل كند، نبايد آب آن را فرو ببرد.
كشيدن دندان در ماه رمضان
1417. حكم كشيدن دندان يا جراحى لثه و دندان ـ كه باعث خون‌ريزى مى شود ـ در حال روزه چيست؟
جواب. بايد خون را فرو نبرد و كشيدن دندان يا جراحى لثه كه موجب خون‌ريزى شود، در حال روزه مكروه است.
گاز اكسيژن
1418. گاز اكسيژن كه براى تنفّس مصنوعى وارد گلو و ريه مى‌شود، آيا روزه را باطل مى‌كند؟ اگر بيمار در آن حال بى‌هوش باشد چطور؟
جواب. تا وقتى كه فقط گاز است، روزه را باطل نمى‌كند، از جهت گاز وارد حلق شده، امّا اگر در حال بى‌هوشى به سر مى‌برد، در صورتى كه تمام وقت روزه را فرا گرفته باشد، روزه و قضاى آن واجب نيست و اگر قبل از زوال و قبل از تناول مفطر به هوش آيد، احوط جمع بين اتمام و قضا است.
شست‌وشوى معده با دستگاه
1419. آيا شست‌وشوى معده از طريق سُند معده، باعث باطل شدن روزه بيمار مى‌شود؟ (شستشوى معده با مايعات از طريق سُند انجام مى‌گيرد و دوباره، مايع وارد شده از طريق سند به بيرون كشيده مى‌شود)
جواب. باطل‌كننده است.
ابطال روزه با قرص
1420. بعضى از پزشكان خوردن قرص در ماه مبارک رمضان را به‌واسطه ضرورت‌هاى طبى توصيه مى‌كنند، آيا روزه انسان چه حكمى دارد؟
جواب. روزه را باطل مى‌كند و در مورد ضرورت، كفّاره ندارد.
استفاده از اسپرى
1421. آيا استفاده از اسپرى، براى كسانى كه تنگى نفس دارند ـ با توجّه به اينكه استعمال اسپرى براى آنها ضرورى است ـ در حال روزه جايز است؟
جواب. اگر به‌صورت گاز رقيق مى‌باشد، باطل‌كننده نيست و در غير اين صورت باطل‌كننده است.
قرص‌هاى جلوگيرى
1422. زنى براى اينكه روزه‌اش را بگيرد، قرص جلوگيرى از عادت ماهيانه مصرف كرده است. آيا روزه‌اش صحيح است؟
جواب. روزه‌اش صحيح است، گرچه اگر ضرر مرض‌آور داشته است، تكليفاً مصرف آن جايز نبوده است.
اندوسكوپى
1423. آيا عكس‌بردارى از معده با اندوسكوپى، روزه را باطل مى‌كند؟
جواب. اندوسكوپى روزه را باطل مى‌كند، مانند فرو دادن شن و سنگ كه باطل كننده است، هر چند جنبه غذا بودن را هم ندارد.
استفاده از دارو در شب جهت قدرت روزه
1424. فردى در صورتى مى‌تواند روزه بگيرد كه در شب، از آمپول يا دواى خاصّى استفاده كند. آيا روزه گرفتن بر وى واجب است؟
جواب. اگر اين شخص براى به دست آوردن آمپول يا دوا، به ضرر سنگينى دچار مى‌شود، روزه بر او واجب نيست و اگر به حدّ ضرر سنگين نيست، به دست آوردن دارو بر او واجب است و قدرت بر سبب (دارو)، قدرت بر مسبّب (روزه) است.
استمرار مرض
1425. بيمارى در ماه مبارک رمضان روزه نگرفته است و به استمرار مرض تا رمضان بعدى يقين دارد وى در قبال روزه‌هايش چه تكليفى دارد؟
جواب. مى‌تواند پس از رمضان اول ـ رجاءً ـ كفّاره‌اش را بدهد، هر چند اگر در بين سال خوب شد، بايد روزه‌ها را قضا كند.
اختلاف نظر پزشكان در روزه گرفتن بيمار
1426. اگر دكترها در مورد روزه گرفتن بيمارى اختلاف نظر داشته باشند، وظيفه او چيست؟
جواب. به علم يا اطمينان رسيدن يا حصول خوف و ترس عقلايى از ضرر روزه، وظيفه خود مكلّف است؛ هر چند سببش نظر دكتر باشد.
ترديد پزشک در توصيه روزه يا ترک آن
1427. در برخى بيمارى‌ها (مثل نارسايى كليه) با اطمينان، مى‌توان به بيمار توصيه نمود كه روزه نگيرد. امّا در خيلى از موارد (به علّت شكّى كه در اصل بيمارى و يا چگونگى تأثير روزه بر آن وجود دارد يا به علّت عدم وجود تحقيقات و نتايج لازم در مورد اثرات روزه بر بسيارى بيمارى‌ها و به‌طور كلى به علت عدم امكان تعيين نقش روزه بر بيمارى)، پزشک واقعاً نمى‌داند روزه را به بيمار توصيه كند يا خير. در اين صورت وظيفه پزشک در توصيه يا عدم توصيه به روزه، چيست؟
جواب. به‌حسب ظاهر پزشک به‌منزله نايب از خود مريض است كه اگر خصوصيّات را بداند، يا بيمناک است يا نيست، ميزان خوف و ترس ضرر است و احوط اين است كه به خود مريض توصيفات را بگويد، اگر خودش خوف ضرر داشت، روزه نگيرد و اگر خوف ضرر نداشت، روزه بگيرد.
خون‌ريزى دندان
1428. روزه‌دارى كه دندان‌هايش خون‌ريزى داشته باشد و مجبور باشد آنها را بشويد و در حين شستن، خون به گلويش برسد، روزه‌اش چه حكمى دارد؟
جواب. عمداً نبايد خون را در گلويش فرو ببرد.
درد معده
1429. سه روز اوّل ماه را روزه گرفتم، در بين روز ناراحتى معده پيدا كردم؛ لذا به تشخيص خود چند روز، روزه نگرفتم و بعد از مدتى دوباره گرفتم آيا روزه بر من واجب است؟
جواب. اگر بيمارى شما به‌گونه‌اى باشد كه بدانيد يا گمان كنيد روزه گرفتن براى شما ضرر دارد، نبايد روزه بگيريد و اگر روزه بگيريد، روزه شما صحيح نيست، و در صورت خوف ضرر در صورتى كه خوف شما عقلايى باشد، مى‌توانيد روزه‌تان را افطار كنيد.
ترس از روزه گرفتن به‌واسطه چشم درد
1430. چشم من ضعيف است و مى‌ترسم روزه برايم ضرر داشته باشد، تكليف من چيست؟
جواب. اگر خوف و ترس شما عقلايى باشد، مى‌توانيد روزه‌تان را افطار كنيد.
اظهار مريضى
1431. چند سال پيش در ماه رمضان خود را به مريضى زدم و در بيمارستان سرم به من تزريق كردند، تكليف روزه‌هاى من چيست؟
جواب. اگر خلاف واقع بوده است، حكم افطار عمدى را دارد.
وظيفه بيماران در قبال روزه
1432. به دستور پزشک از روزه گرفتن منع شده‌ام و اين باعث شده كه مشكل روحى پيدا كنم؛ چه كنم؟ و كفاره هر روزه چقدر است؟
جواب. اگر با حال مرض روزه هم بگيريد باطل است فعلاً روزه نگيريد و پس از سالم شدن بايد قضا كنيد و مقصود اصلى بندگى است كه در اين جهت بايد معرفت تحصيل كرد و كفاره آن روزه‌ها هم، در صورت عدم قضا تا ماه رمضان آينده، يک مدّ طعام براى هر روز است.
گمان به ضرر و كشف خلاف
1433. اگر بيمارى كه گمان دارد روزه برايش ضرر دارد، بااين‌حال روزه بگيرد، ولى بعد از اتمام روزه متوجه شود كه روزه برايش ضرر نداشته است، حكم روزه اين شخص چيست؟
جواب. احتياط واجب در قضاست.
روزهتازه‌بالغ‌ها
1434. آيا دخترهاى ٩ ساله امروزى ـ كه اكثراً توانايى روزه ندارند ـ بايد روزه بگيرند؟
جواب. بر پسر يا دخترى كه تازه بالغ شده‌اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب نيست و كفاره هم ندارد؛ ولى قضا دارد.
بلوغ دختران و روزه گرفتن آنها
1435. سنّ تكليف دختران از چند سالگى است، به‌خصوص در مورد روزه، مى‌توان جثه و توان را در نظر گرفت؟
جواب. خير، همان تمام شدن ٩ سال قمرى ملاک است. اما در خصوص دخترانى كه تازه بالغ شده‌اند و قدرت بر روزه گرفتن ندارند، روزه واجب نيست و كفاره هم ندارد، ولى بعداً بايد قضاى آن روزه‌ها را به‌جا آورند.
نهى پدر از روزه گرفتن
1436. در كودكى به علت ضعيف بودن، پدرم اجازه روزه گرفتن نمى‌داد و نمى‌دانستم كه بايد قضا شود، حال نسبت به قضاى آنها چه كار كنم؟
جواب. بايد قضاهاى آن را به‌جا آوريد و براى هر روزه، يک مد طعام به فقير، كفاره تأخير بدهيد.
روزه افراد معتاد
1437. اشخاصى كه معتاد به مواد مخدر ـ مثل ترياک ـ هستند، به‌طورى‌كه روزانه چند نوبت ترياک مى‌كشند، آيا مى‌توانند در ماه رمضان روزه بگيرند و در حدّ ضرورت از ترياک استفاده كنند؟
جواب. مثل سيگار كشيدن است كه اگر ترک آن عسر دارد، مثل فردى است كه ترک خوردن براى او مشقّت دارد و نمى‌تواند روزه بگيرد. ولى اگر قبل از ماه رمضان مى‌تواند اعتيادش را ترک كند يا عادتش را به شب تغيير دهد، احتياطاً بايد اين كار را انجام دهد.
كسى كه نمى‌تواند قضاى روزه‌هاى خود را بگيرد
1438. كسى كه نمى‌تواند قضاى روزه‌هاى خود را بگيرد، تكليفش چيست؟
جواب. بايد صبر كند تا قدرت بر آن پيدا كند و اگر اصلاً قدرت حاصل نشد، بايد وصيّت كند كه بعد از موتش به‌جا آورند.
ناتوانى در مواقع روزه
1439. هنگامى كه روزه مى‌گيرم، به‌شدت سست و ضعيف مى‌شوم و نمى‌توانم كارهايى، مثل درس خواندن را انجام دهم، وظيفه من چيست؟
جواب. تا به حد خوف مريضى نرسد، بايد روزه بگيريد.
فوت مريض در ماه رمضان يا بعد از آن
1440. مريضى در ماه مبارک رمضان يا پس از آن، با اتصال و ادامه مرض مرده است. آيا روزه‌هايش قضا و كفّاره دارد؟
جواب. اگر در همان سال مرده است، قضا و كفاره ندارد.
