آداب خوردن و مصرف خوراكى ها
آداب خوردن و مصرف خوراكى ها
- دوشنبه, مهر 13 1394
- بازدید: 7607
آداب خوردن و مصرف خوراكى ها
فايده باطنى كم خورى
امام صادق عليه السلام : نزديك ترين حالت بنده به خداوند (عز و جل ) هنگامى است كه شكم وى سبك باشد.
مصباح الشريعة - در حديثى كه به امام صادق (ع) منسوب است - : كم خورى ، در ميان هر طايفه اى ، ستوده است ؛ زيرا منفعت باطن و ظاهر، در آن است .
تشويق به پرهيز غذايى
امام صادق عليه السلام : خطاب به طبيب هندى : من برتر از آنچه تو همراه دارى ، به همراه دارم ... . آنچه را پيامبر خدا فرموده است ، به كار مى گيرم و مى دانم كه معده ، خانه همه دردها و پرهيز، يگانه درمان است . نيز بدن را بر آنچه بدان خو مى گيرد، عادت مى دهم .
درباره ى مدت پرهيز بيمار
معانى الاخبار - از جعفر بن اسماعيل ، از مردى ، در گفتگو با امام صادق عليه السلام : از ايشان پرسيدم : بيمار، چند روز پرهيز داده مى شود؟
فرمود: ((يك دِبْق )).
من نمى دانستم دِبق چيست . از همين روى ، در اين باره از ايشان پرسيدم . فرمود: ((ده روز)).
طب الائمه (عليهم السلام )- به نقل از يعقوب بن زيد، از يكى از معتمدين حديث از امام صادق عليه السلام : ((پرهيز، يازده ((دين )) است و از آن پس پرهيزى نيست )).
مؤ لف طب الائمه گفته است : ((دين )) يك واژه رومى و به معناى يازده روز است .
امام صادق عليه السلام : پرهيز، پس از هفت روز، براى بيمار، سودى ندارد.
نكوهش پرخورى
امام صادق عليه السلام : پُرخورى ، ناخوشايند است .
زيان هاى پرخورى
كاهش تندرستى
امام صادق عليه السلام : تباهى تن ، در فراوانى خوراك است ، تباهى كِشت در ارتكاب گناه ، و تباهى شناخت ، در واگذاردن صلوات بر برترين مردمان (يعنى پيامبر خدا (ص) ).
زيان هاى باطنى پرخورى
الف - كمى عبادت
المحاسن - به نقل از حَفص به غياث ، از امام صادق (ع) - : ((ابليس براى يحيى بن زكريا چهره آشكار ساخت و ناگاه يحيى ديد كه از هر چيزى بر او آويزه هايى است و از او پرسيد: اى ابليس ! اين آويزه ها چيست ؟
گفت : اينها، هوسهايى است كه آدميزاده را بدانها گرفتار ساخته ام .
پرسيد: آيا از اين ها چيزى براى من هم هست ؟
گفت : شايد (روزى ) سير شده باشى و در نتيجه ، اين سيرى ، تو را از نماز و ياد خدا، سنگين كرده باشد.
يحيى گفت : با خداوند، عهد مى بندم كه هرگز شكم خويش را از خوراك ، پُر نكنم . ابليس هم گفت : با خداوند، عهد مى بندم كه هرگز مسلمانى را اندرز ندهم !))
امام صادق (ع)
سپس فرمود: ((اى حَفص ! جعفر و خاندان جعفر را با خدا اين عهد است كه هيچ گاه شكم خويش را از خوراك ، پر نكنند و جعفر و خاندان جعفر را با خدا اين عهد است كه هرگز براى دنيا كار نكنند)).
ب - دورى از خداوند
امام صادق عليه السلام : دورترين مردمان از خداوند، كسى است كه شكمش پر باشد.
امام صادق عليه السلام : خداوند (عز و جل ) پرخورى را دشمن مى شمارد.
امام صادق عليه السلام : شكم با خوردن ، سركش مى شود. نزديك ترين حالت بنده به خداوند (عز و جل ) هنگامى است كه شكمش سبك باشد و دورترين حالت بنده از خداوند (عز و جل ) نيز آن هنگام است كه شكمش پر باشد.
ج - گرسنگى در روز قيامت
امام صادق عليه السلام : پيامبر خدا، صداى آروغ مردى را شنيد. فرمود: ((اى بنده خدا! آروغت را كوتاه كن ، زيرا كسانى كه در روز قيامت ، بيشترين گرسنگى را مى كشند، آنانى هستند كه در دنيا سيرترين مردم بوده اند.))
سنگدلى ناشى از زيان هاى پرخورى
مصباح الشريعه - در حديثى كه به امام صادق (ع) منسوب است - : بسيار خفتن ، از نوشيدن بسيار، و بسيار نوشيدن از سيرى فراوان ، زاده مى شود و اين دو، انسان را نسبت به فرمانبرى از خدا سنگين مى كنند و دل را سخت تر از آن مى كنند كه تفكر و خضوع داشته باشد.
مصباح الشريعه - در حديثى كه به امام صادق (ع) منسوب است -: براى دل مؤ من ، هيچ چيزى زيانبارتر از پرخورى نيست و آن ، دو چيز را پديد مى آورد: سنگدلى و برانگيختگى شهوت .
آداب غذاخوردن
شستن دست ها
الامالى - به نقل از هشام بن سالم ، از امام صادق (ع) از پدرانش (عليهم السلام ) - : ((پيامبر خدا فرمود: هر كس از اين خرسند مى شود كه خير و بركت خانه اش بسيار باشد، در هنگام آورده شدن غذا وضو بسازد، و هر كس پيش و پس از غذا وضو بسازد، در گشايش روزى به سر برد و از هر بلايى در تن خويش ، بركنار باشد)).
هشام بن سالم گفت : امام صادق عليه السلام : به من فرمود: ((اى هشام بن سالم ! مقصود از ((وضو)) در اين جا، شستن دست ها پيش و پس از غذاست .))
امام صادق عليه السلام : هر چيز را زيورى و زيور سفره ، سبزى است .
الكافى - به نقل از حنّان -: با امام صادق (ع) بر سر سفره اى نشسته بودم . ايشان دست به سوى سبزى دراز كرد، در حالى كه من به دليل بيمارى اى كه داشتم ، از آن پرهيز نمودم .
امام به من رو كرد و فرمود: ((اى حنّان ! مگر نمى دانى نزد امير مؤ منان (ع) هيچ طبقى آورده نمى شد، مگر اين كه سبزى هم داشت ؟))
گفتم : فدايت شوم ! چرا؟
فرمود: ((زيرا دل هاى مؤ منان سبز است و به همانند خويش ، ميل دارد.))
نام خدا مقدمه ى شروع غذا
امام صادق عليه السلام : امير مؤ منان (ع) فرمود: ((براى كسى كه بر غذاى خود نام خدا ببرد، ضمانت مى كنم كه از آن غذا، به هيچ درد و رنجى گرفتار نمى شود.))
ابن كوّاء - كه اين را شنيد - پرسيد: اى امير مؤ منان ! من ديروز غذايى خوردم و نام خدا را نيز به گاه خوردن آن بردم ، اما آن مرا آزار داد!
فرمود: ((اى نادان ! شايد چند گونه غذا خورده اى ، و بر برخى گونه ها نام خدا برده و بر برخى ديگر نام خداى نبرده اى )).
امام صادق عليه السلام : به نقل از پدرانش (عليهم السلام ) - امير مؤ منان (ع) فرمود: ((هيچ گاه به بدگوارى ، مبتلا نشده ام )).
پرسيدند: چرا؟
فرمود (زيرا) هيچ لقمه اى به سوى دهان نبرده ام ، مگر اين كه نام خدا را بر آن ياد كرده ام )).
المحاسن - به نقل از مسمع بن عبدالملك -: به امام صادق (ع) گفتم : من گاه ، احساس بدگوارى مى كنم .
فرمود: ((آيا نام خدا مى برى ؟))
گفتم : بسم الله هم گفته ام !
فرمود: شايد غذاهاى گوناگون مى خورى ؟
گفتم : آرى .
فرمود: ((براى هر گونه ، بسم الله مى گويى ؟))
گفتم : نه .
فرمود: ((از همين جاست كه به بدگوارى ، گرفتار مى شوى ؟))
الكافى - به نقل از مِسمَع - نزد امام صادق (ع) از اين كه پس از خوردن غذا از آن آزار مى بينم ، اظهار ناراحتى كردم .
فرمود: ((بسم الله نمى گويى ؟))
گفتم : بسم الله هم مى گويم ، اما غذا مرا آزار مى دهد!
فرمود: ((آيا هنگامى كه با سخن گفتن ، رشته آن بسم الله پيشين را مى گسلى و سپس ديگر بار به غذا ادامه مى دهى ، دوباره نام خدا را مى برى ؟)).
گفتم : نه
فرمود: از همين جاست كه غذا به تو زيان مى رساند. زنهار كه اگر به گاه ادامه دادن به غذا، ( ديگر بار) نام خدا را مى بردى ، غذا تو را زيان نمى رساند.
آغاز كردن غذا با نمك و به پايان بردن آن با نمك يا سركه
امام صادق عليه السلام : بنى اسرائيل ، ( غذا را) با سركه آغاز مى كردند و با آن نيز به پايان مى بردند؛ ولى ما با نمك آغاز مى كنيم و با سركه به پايان مى بريم .
خوردن غذا به هنگام گرسنگى و اشتها
امام صادق عليه السلام : در سفارش هايى به عنوان بَصرى -: تو را به نه چيز سفارش مى كنم و اين ، سفارش من به همه كسانى است كه جوياى راهى به سوى خداوند متعال هستند، و از خداوند مى خواهم كه تو را در بكار بستن اين سفارش توفيق دهد. سه تا از اين توصيه ها در تربيت نفس است .
اما آنها كه در تربيت نفْس است : از اين حذر كن كه آنچه را اشتها ندارى ، بخورى ؛ چرا كه در كار كودنى و نابخردى مى آورد. جز به گاه گرسنگى مخور، و چون خواستى بخورى ، حلال بخور و نام خدا را بر زبان بياور.
خوردن غذاى گرم ، پيش از سرد شدن
المحاسن - به نقل از مُرازِم - امام صادق (ع) براى ما غذايى گرم فرستاد و فرمود: ((پيش از آنكه سرد شود، بخوريد؛ چرا كه اين ، خوش تر است )).
دست كشيدن بر چهره و دعا كردن پس از شستن دستان
الكافى - به نقل از مفضّل - : بر امام صادق (ع) وارد شدم و نزد او از چشم درد، اظهار ناراحتى كردم . به من فرمود: ((آيا نكته اى تازه مى خواهى ؟))
سپس به من فرمود: ((چون پس از غذا خوردن ، دست خويش را شستى ، بر ابروهايت دست بكش و سه بار بگو: ((سپاس ، خداوند نيكوكار زيبا كردار بهره رسان فضيلت بخش را.)) الحَمدُلِلهِ المُحسِنِ المُجمِلِ المُنعِمِ المُفضِلِ
من اين كار را انجام دادم و از آن پس ، چشمانم درد نگرفت . سپاس ، خداوند جهانيان راست .
امام صادق عليه السلام : دست كشيدن بر چهره پس از وضو، كنجدك (كَك مَك ) را از ميان مى برد و روزى را افزون مى كند.
امام صادق عليه السلام : چون پس از غذا دستانت را شستى ، با باقى مانده آب ، دستى بر چشمان خود بكش ؛ چرا كه مايه ايمنى از چشم درد است .
كشف الغمه - به نقل از جميل بن دَرّاج -: نزد امام صادق (ع)بودم . بُكَير بن اعيَن ، در حالى كه چشم درد داشت ، وارد شد. امام (ع) به او گفت : ((انسان زيرك هم چشم درد مى كشد؟!))
(كسى ) پرسيد: چه مى كند؟
فرمود: ((هنگامى كه چربى را از دستان خود شست ، دستى بر چشمانش بكشد.))
من اين كار را انجام دادم و چشم درد نديدم .
به پشت دراز كشيدن پس از غذا
امام صادق عليه السلام : دراز كشيدن پس از غذا، بدن را چاق مى كند، غذا را هضم مى نمايد و درد را (از درون انسان ) بيرون مى كشد.
الكافى - به نقل از سَماعه ، در گفتگو با امام صادق (ع) -: از ايشان درباره اين كه كسى با دست چپ بخورد يا بياشامد، پرسيدم .
فرمود: ((مبادا كسى با دست چپ بخورد يا بياشامد و يا با آن چيزى را بردارد)).
پرهيز از خوردن پس از سيرى
امام صادق عليه السلام : چهار چيز، هدر مى رود: بذر در شوره زار، چراغ در شب مهتابى ، خوردن پس از سيرى و نيكى به كسى كه شايسته آن نيست .
امام صادق عليه السلام : در سه چيز ناخشنودى خداوند (عز و جل ) است : خفتن بدون بيدارى كشيدن (و احساس نياز به خواب ) خنديدن بدون شگفتى ، و خوردن پس از سيرى .
پرهيز از خوردن غذاى داغ
امام صادق عليه السلام : نزد پيامبر غذايى داغ آوردند. فرمود: ((خداوند، آتش را خوراكمان نكرده است . كنارش بگذاريد تا سرد شود)). پس آن را واگذاشتند تا سرد شد.
امام صادق عليه السلام : براى پيامبر غذايى بسيار داغ آوردند. فرمود: ((چنين نيست كه خداوند، آتش را خوراكمان كرده باشد. آن را در جايى بگذاريد تا سرد شود و (جوشش آن ، ) آرام بگيرد، چرا كه غذاى داغ ، بركت ندارد. شيطان را در آن بهره اى است )).
المحاسن - به نقل از عائذ بن حبيب -: نزد امام صادق (ع) بوديم . برايمان تريدى آوردند. دستان خود را به سوى آن دراز كرديم و ديديم كه داغ است . در اين هنگام ، امام صادق (ع) فرمود: ((ما از خوردن آتش ، نهى شده ايم . دست برداريد؛ چرا كه بركت در سرد شدن آن است .))
آداب خوردن گوشت
امام صادق عليه السلام : آن زن يهودى ، پيامبر (ص) را با زهرى كه در سردست گوشت نهاده بود، مسموم كرد. پيامبر، دست و شانه گوسفند را دوست داشت و بُن ران را به دليل نزديك بودنش به پيشابگاه ، دوست نداشت .
پرهيز از خوردن گوشت خشكيده نمك سود
امام صادق عليه السلام : چهار چيز، (انسان را) پيش از فرا رسيدن هنگام پيرى ، پير مى كند: خوردن گوشت خشك شده ، نشستن بر جاى مرطوب ، بالا رفتن از پلكان و آميزش با پيرزنان .
امام صادق عليه السلام : سه چيز، بدن را فرسوده مى كند و شايد هم بكُشد: خوردن گوشت خشكيده ى فاسد، حمّام رفتن با شكم پُر، و همبسترى با پيرزنان .
امام صادق عليه السلام : سه نوع از خوردنى ها، موجب لاغرى است : گوشت خشك شده ، پنير و شكوفه خرما.
امام صادق عليه السلام : دو چيز است كه از هر جهت ، زيان دارد و براى هيچ چيز فايده اى ندارد...: گوشت خشك شده و پنير.
نهى از خوردن گوشت خام
الكافى - به نقل از هشام بن سالم - از امام صادق (ع) درباره ى خوردن گوشت خام پرسيدم . فرمود: ((اين ، خوراك درندگان است .))
پرهيز از اعتياد به خوردن گوشت
امام صادق عليه السلام : على (ع) عادت به خوردن گوشت را بد مى شمرد و مى فرمود: ((آن اعتيادى همچون اعتياد به شراب است .))
نوبت هاى خوردن گوشت
امام صادق عليه السلام : در هر هفته يك بار گوشت بخوريد و خود فرزندانتان را بدان عادت ندهيد؛ زيرا موجب اعتيادى همچون اعتياد به شراب مى گردد. نيز آنان را بيش از چهل روز، از آن محروم مداريد؛ چرا كه آنان را بدخوى مى كند.
المحاسن - به نقل از ادريس بن عبدالله - : نزد امام صادق (ع) بودم . از گوشت ، سخن به ميان آورد و فرمود: (غذا را) يك روز با گوشت بخور، يك روز با شير، و يك روز با چيزى ديگر)).
عواقب عدم مصرف گوشت به مدت چهل روز
امام صادق عليه السلام : هر چيز را دل دادگى است و دل دادگى مَرد، گوشت است . پس ، هر كه چهل روز آن را واگذارد، بدخوى مى شود. و هر كس بدخوى شد، در گوش راستش اذان بگوييد.
امام صادق عليه السلام : گوشت ، گوشت مى روياند. هر كس گوشت را چهل روز واگذارد، بدخوى مى شود. و هر كس بدخوى شد، در گوش راستش اذان بگوييد.
امام صادق عليه السلام : گوشت از گوشت است ، هر كس آن را چهل روز واگذارد، بدخوى مى شود. آن را بخوريد، چرا كه بر شنوايى و بينايى مى افزايد.
امام صادق عليه السلام : گوشت ، گوشت مى روياند، و عقل را افزون مى سازد. هر كس آن را چند روز واگذارد، عقلش تباه مى شود.
آداب خوردن ميوه
شستن ميوه با آب
الكافى - به نقل از فُرات بن اَحنَف ، از امام صادق (ع) - : ((هر ميوه اى را زهرى (سمّى ) است . پس اگر ميوه آورديد، آبى به آن بزنيد)) - يا ((آن را در آب فرو ببريد)) - يعنى بشوييد.
جدا نكردن پوست ميوه
الكافى - از ابى القدّاح درباره ى امام صادق (ع) روايت شده است كه ايشان ، پوست كندن ميوه را دوست نداشت .
پرهيز از خوردن چند ميوه با هم
دعائم الاسلام :
از پيامبر خدا روايت شده كه ايشان از جاى دادن دو خرما در كنار هم در دهان و يا دو ميوه ى ديگر نهى فرمود.
امام صادق (ع) فرموده است : ((البته اين ، در صورتى است كه شخص با ديگر مردم و بر سفره اى مشترك باشد؛ امّا اگر كسى به تنهايى مى خورَد، هر گونه كه دوست دارد، بخورد)).
آداب آشاميدن
آنچه در آشاميدن ، بايسته است
امام صادق عليه السلام : ايستاده آشاميدن آب در روز، مايه ى قدرت افزونتر و تندرستى بيشتر است .
امام صادق عليه السلام : ايستاده آشاميدن آب در روز، موجب عرق كردن بيشتر و توان افزونتر بدن است .
امام صادق عليه السلام : ايستاده آشاميدن آب در روز، غذا را گوارا مى سازد و ايستاده آشاميدن آب در شب ، زرداب مى آورد.
امام باقر (ع) يا امام صادق عليه السلام : در حالت ايستاده ، آب مياشام ، و در آب بركه ، پيشاب مكن ، و بر گرد قبر، مچرخ و در خانه اى تنها ممان ، و با يك لنگه پاى افزار، راه مرو؛ چرا كه چون بنده اى در يكى از اين حالتها باشد، شيطان بسيار زود به سوى او مى شتابد.
آشاميدن آب نيم گرم
امام صادق عليه السلام : دو چيز مناسب است كه به هيچ درون نادرستى در نمى آيند، مگر اين كه آن را به درستى مى آورند، و دو چيز نامناسب است كه به هيچ درون سالمى در نمى آيند، مگر اين كه آن را نادرست (و ناسالم ) مى كنند. آن دو چيز مناسب عبارتند از: انار و آب نيم گرم (وِلرم ) و آن دو چيز نامناسب عبارتند از: پنير و گوشت خشك شده .
نوشيدن آب فراوان
امام صادق عليه السلام : آب بسيار منوش ؛ چرا كه سرچشمه هر دردى است .
امام صادق عليه السلام : اگر مردم كمتر آب مى نوشيدند، بدن هايشان به سامان بود.
امام صادق عليه السلام : هر كس كمتر آب مى نوشد، تندرست است .
امام صادق عليه السلام : كمتر آب بنوش ؛ چرا كه هر دردى را به سوى خود مى كشد. از درمان نيز تا هنگامى كه بدنت تاب درد را دارد، بپرهيز.
نوشيدن آب سرد و آب جو در حمّام
امام صادق عليه السلام : از نوشيدن آب سرد و آب جو (فُقّاع ) در حمام ، حذر كن چرا كه معده را تباه مى كند.
نوبت هاى غذا
صبحگاهان و شامگاهان
الكافى - به نقل از شهاب بن عبد ربّه -: نزد امام صادق (ع) از دردها و بدگوارى هايى كه داشتم ، اظهار ناراحتى كردم . به من فرمود: ((صبحانه بخور و شام بخور و در فاصله ميان آنها چيزى مخور؛ چرا كه موجب تباهى تن است . مگر نشنيده اى كه خداوند (عز و جل ) مى فرمايد: ((و آنان ، صبحگاهان و شامگاهان ، روزى ويژه خويش را دارند)).
امام صادق عليه السلام : چون نماز صبح را خواندى ، پاره نانى بخور تا با آن دهان خويش را خوشبو سازى ، حرارت خود را فرو بنشانى ، دندانهايت را استوار سازى ، لثه ات را استحكام بخشى ، روزى خويش را به چنگ آورى و خوى خود را نكو سازى .
امام صادق عليه السلام : مؤ من را بايسته است كه تا غذا نخورده ، از خانه بيرون نرود؛ چرا كه اين كار به او استوارى بيشتر مى دهد.
تاءكيد بر خوردن شام و نهى از ترك آن
امام صادق عليه السلام : خوردن شام را وا مگذار، هر چند به سه لقمه (نان ) با نمك باشد.
امام صادق عليه السلام : سرچشمه ويرانى تن واگذاردن شام است .
امام صادق عليه السلام : براى كسى كه پا به سن نهاده ، خوب نيست با شكم سبك بخوابد؛ بلكه اگر با شكم پُر بخوابد برايش بهتر است .
امام صادق عليه السلام : براى پير كهن سال ، بايسته است كه حتما به گاه خفتن ، شكمش از غذا پُر باشد. اين سبب خواب آرامتر و بوى خوشتر دهان براى اوست .
المحاسن - به نقل از مفضّل بن عمر -: شبى ، در حاليكه امام صادق (ع) شام مى خورد، بر ايشان وارد شدم فرمود: ((اى مفضّل ! پيش آى و بخور)).
گفتم : شام خورده ام .
فرمود: ((پيش آى و بخور؛ زيرا مستحب است مرد، هنگامى كه به ميان سالى در آمد، شب را در حالى بخوابد كه غذايى تازه در شكم اوست )).
من نيز پيش رفتم و خوردم .
امام صادق عليه السلام : واگذاردن شام ، مايه ى پيرى است . براى مرد، آن هنگام كه پا به سن نهاد، بايسته است كه تنها در حالى بخوابد كه درونش از غذا پر باشد.
الكافى - به نقل از على بن على لهبى - : امام صادق (ع) فرمود: ((طبيبان شما درباره شام شب ، چه مى گويند؟)).
گفتم : ما را از آن ، باز مى دارند.
فرمود: (( اما من ، شما را بدان فرمان مى دهم )).
الكافى - به نقل از زياد بن ابى الحلال -: با امام صادق (ع) شام خوردم . فرمود: ((شام پس از نماز خفتن ، شام پيامبران است )).
امام صادق عليه السلام : هر كس شام را واگذارد، رگى در بدن وى مى ميرد و هرگز زنده نمى شود.
امام صادق عليه السلام : هر كس شام را در شب شنبه و يكشنبه ، پشت سر هم واگذارد، نيروى وى از كف مى رود و اين نيرو تا چهل روز به وى باز نمى گردد.
امام صادق عليه السلام : هر كس شام خوردن را واگذارد، نيرويى از او كاسته مى شود و به او باز نمى گردد.